W związku z pojawiającymi się w prasie branżowej artykułami poruszającymi zagadnienie jakości statystyki zgonów zwracam uwagę, że Główny Urząd Statystyczny wielokrotnie  podejmował ten temat podczas spotkań z przedstawicielami resortu zdrowia. Poruszaliśmy tę kwestię w swoich publikacjach i wystąpieniach oraz podejmujemy szereg działań edukacyjnych mających na celu poprawę jakości statystyk. W tym celu na stronie internetowej urzędu powstała specjalna zakładka tematyczna pn. statystyka przyczyn zgonów- http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/statystyka-przyczyn-zgonow/.

Badanie zgonów jest prowadzone przez Główny Urząd Statystyczny wspólnie z Ministerstwem Zdrowia. GUS odpowiada za organizację badania, przetwarzanie danych i ich opracowanie oraz upowszechnianie, jednak  nie ma bezpośredniego wpływu na poprawność opisów przyczyn zgonów, które są umieszczane na kartach zgonu przez lekarzy stwierdzających zgon. Opisy te są źródłem dla opracowania informacji o przyczynach zgonów. Ich prawidłowe przedstawienie jest podstawą dla precyzyjnego wskazania wyjściowej przyczyny zgonu przez lekarzy-koderów. Największym problemem dla jakości danych o przyczynach zgonów jest wpisywanie przez lekarzy na kartach zgonów nazw przyczyn niezgodnie z obowiązującą klasyfikacją i wymaganym porządkiem. Opisy wystąpienia poszczególnych chorób i zdarzeń nie są chronologiczne, ale przede wszystkim zawierają informacje, które – zgodnie z rekomendacjami WHO zawartymi m.in. w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD X) - nie powinny być wpisywane jako wyjściowa przyczyna zgonu, a nawet umieszczane na karcie zgonu jako przyczyna bezpośrednia. Działania takie skutkują niską jakością danych statystycznych o przyczynach zgonów i w konsekwencji utrudniają znacząco ocenę sytuacji epidemiologicznej i zdrowotnej ludności Polski.

Od wielu lat GUS podejmuje działania zmierzające do poprawy jakości statystyki zgonów według przyczyn. Wśród nich są przede wszystkim bieżące prace kontrolno-weryfikacyjne dokonywane z udziałem instytutów medycznych, szkolenia organizowane dla lekarzy-koderów, jak również informowanie poprzez artykuły czy publikacje o problemach związanych z niewłaściwym opisywaniem przyczyn zgonów.

W 2014 roku urząd zamieścił w miesięczniku „Służba Zdrowia” oraz na swojej stronie internetowej artykuł „Na co umarł pacjent – czyli, co jest wpisywane na kartach zgonów”, który dotyczył tzw. kodów śmieciowych, tj. opisów stanów i chorób, których lekarze nie powinni stosować dla przedstawienia przyczyny zgonu. Ponadto, do powszechnego użytku została udostępniona wersja robocza opracowanego przez GUS „Podręcznika poświadczania przyczyn zgonów w Europie”, zawierającego wybór dobrych zasad i praktyk dotyczących orzekania przyczyn zgonów (rekomendowanych przez WHO), mającego na celu przybliżenie lekarzom orzekającym zgony właściwy sposób ich opisywania (od 2010 roku podręcznik ten był do dyspozycji Ministerstwa Zdrowia).

W kolejnym roku GUS ponownie zwracał uwagę na problem niewłaściwie opisywanych kart zgonów w artykule „Statystyka zgonów i umieralności z powodu chorób układu krążenia”, będącym częścią monografii „Zachorowalność i umieralność na choroby układu krążenia a sytuacja demograficzna Polski” wydanej przez Rządową Radę Ludnościową. W 2016 roku ten temat został powtórnie podjęty w artykule „Na co umierają Polacy” opublikowanym w „Pulsie Medycyny”.

Problem rzetelnego i poprawnego wypełniania kart zgonów przez lekarzy orzekających o zgonie jest ważny i kluczowy dla jakości statystyki zgonów według przyczyn. Aby go rozwiązać czy choćby zminimalizować, niezbędna jest kompleksowa i ustawiczna edukacja lekarzy w zakresie wypełniania karty zgonu i przybliżanie im pojęć: przyczyna wyjściowa, wtórna i bezpośrednia oraz unaocznianie, że wpisana przez lekarza pojedyncza przyczyna przełoży się na globalną informację o stanie zdrowia całego społeczeństwa.

 Karolina Dawidziuk

 Rzecznik Prasowy Prezesa GUS